Σκοπευτήριο

Η λειτουργία του πριν και μετά τον πόλεμο

Ο χώρος του Σκοπευτηρίου, πριν το ’22, ήταν μια δασώδης και βραχώδης περιοχή που χρησίμευε για τη σκόπευση των στρατιωτών και ειδικά του πυροβολικού σώματος.

O ερχομός των προσφύγων στην Αθήνα προκάλεσε, τεράστιο θέμα εγκατάστασής τους σε διάφορες περιοχές της Aττικής. Μια τέτοια περιοχή ήταν και η Καλλιθέα, στην οποία υπήρχε τότε το Σκοπευτήριο. Προκειμένου, λοιπόν, να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες απαλλοτριώθηκε από το κράτος η περιοχή του Σκοπευτηρίου της Καλλιθέας στη συνέχεια προχώρησαν οι ενέργειες εξεύρεσης νέου χώρου.

Ο νέος τόπος που επιλέχθηκε ήταν η Καισαριανή. Συγκεκριμένα, το 1930 ο Ελ. Βενιζέλος μεταβιβάζει μια έκταση εμβαδού 710 στρεμμάτων της Καισαριανής στην Πανελλήνια Σκοπευτική Εταιρεία (Π.Σ.Ε.) ως πεδίο βολής, με την προϋπόθεση ότι το χώρο θα χρησιμοποιούν και οι ένοπλες δυνάμεις. Αργότερα, παραχωρήθηκε και στον Όμιλο Φιλάθλων Κυνηγετικού Όπλου (Ο.Φ.Κ.Ο.).

Tο χώρο αυτό επέλεξαν οι Γερμανοί ως τόπο εκτέλεσης των αγωνιστών. Η πρώτη εκτέλεση γίνεται την Τρίτη 26/5/1942. Εκτελούνται τα αδέλφια Άγγελος και Μαρίνος Μπάρκας, 24 και 19 ετών αντίστοιχα. Οι εκτελέσεις στο Σκοπευτήριο ήταν, σχεδόν, καθημερινό φαινόμενο. Το 1942 εκτελέστηκαν 13 πατριώτες, το 1943 άλλοι 147 και το 1944 , εκτελέστηκαν 440 πατριώτες. Εκτός απ’ αυτούς εκτελέστηκαν και 25 αντιφασίστες στρατιώτες του κατακτητή (20 Ιταλοί και 5 Γερμανοί).Η κορυφαία και πιο τραγική στιγμή στην ιστορία του Σκοπευτηρίου ήταν η μαζική εκτέλεση 200 πατριωτών – κομμουνιστών την πρωτομαγιά του 1944. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών ήταν έγκλειστοι της Ακροναυπλίας, που η μεταξική δικτατορία είχε παραδώσει στα κατοχικά στρατεύματα, χωρίς να τους δώσει την ευκαιρία να υπερασπιστούν τη πατρίδα τους.

Από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου οι 200 πατριώτες κομμουνιστές, με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, μεταφέρθηκαν και εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο, σε αντίποινα για την εκτέλεση Γερμανών αξιωματικών στους Μολάους της Λακωνίας. Στην πορεία προς το Σκοπευτήριο, οι αγωνιστές έριχναν σημειώματα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τα οποία περισυνέλεγαν οι Καισαριανιώτες. Οι μαρτυρίες συγκλονιστικές:

«Οι γυναίκες γιόμισαν τα πανέρια με λουλούδια και σαν να ‘τανε λιτανεία κατέβηκαν να ράνουν το αίμα που άχνιζε. Στις γωνιές και στα περβάζια έκαιγαν λιβάνι. Βουτούσαν το μπαμπάκι στο αίμα. Και ευλαβικά το φέρνανε στα εικονίσματα…», περιγραφή της Ξανθίππης Βακαρέλλη (Πιπίτσα Καλαντζή).

Οι μελλοθάνατοι αγωνιστές μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν όρθιοι, γενναίοι, με κυρίαρχο το αίσθημα της αυτοθυσίας, που ενσάρκωνε μέσα της το ανώτατο ιδανικό του ανθρώπου. Οι αγωνιστές πέθαναν τραγουδώντας τον Εθνικό Yμνο και ζητωκραυγάζοντας για το Ε.Α.Μ.

(Περισσότερες πληροφορίες στο βιβλίο του Γιάννη Kουβά «Σκοπευτήριο Καισαριανής. Η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας.»)

Στις 21/9/1944, παρουσία του Στέφανου Σαράφη στην επέτειο για τα τρίχρονα από την ίδρυση του ΕΑΜ, ο 6ος τομέας του ΕΑΜ αποφασίζει να μετονομάσει το Σκοπευτήριο σε «ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ».

Μετά τα Δεκεμβριανά οι επιγραφές σβήστηκαν και το «Θυσιαστήριο» ξανάγινε πεδίο βολής των αγγλικών –τώρα πια- στρατευμάτων.

Ο πόλεμος τελείωσε ο χώρος, όμως, δεν έτυχε του ανάλογου σεβασμού για την ιερότητα του. Η Σκοπευτική Εταιρία – παρ’ όλα αυτά – συνέχιζε να παραμένει στο χώρο και να βεβηλώνει τη Mνήμη…

Το 1983 ο λαός της πόλης με επικεφαλής το Δήμαρχο Παναγιώτη Μακρή πραγματοποιεί κατάληψη 17 ημερών της εισόδου του Σκοπευτηρίου με αίτημα την απομάκρυνση της Σκοπευτικής.
Το 1984, γίνεται το πρώτο βήμα, ο χώρος των 110 στρεμμάτων κηρύσσεται από το υπουργείο Πολιτισμού ιστορικός μνημειακός, ο χαρακτηρισμός αυτός κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς απαγορεύεται κάθε παρέμβαση πλέον στο χώρο που αντιστρατεύεται το χαρακτήρα αυτό.

Η απόφαση αυτή δίνει την ευκαιρία στο Δήμο Καισαριανής να προκηρύξει, τον ίδιο χρόνο, πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, για την διαμόρφωση του χώρου σε αισθητικό πάρκο αναψυχής και Πολιτισμού και ανάδειξη της ιστορικής του φυσιογνωμίας. Ο διαγωνισμός διεξάγεται και σχεδιάζεται, πλέον, η πρόταση του δήμου.

Tο “ΘYΣIAΣTHPIO THΣ ΛEYTEPIAΣ”, μετατρέπεται σε τόπο που η ιστορική μνήμη δένει αρμονικά με την ελπίδα, για την δημιουργία ενός σύγχρονου πάρκου με πολλαπλές κοινωνικές (Σχολεία, Νηπιαγωγείο, Κέντρο Υγείας Παιδιού, Κέντρο Συμβουλευτικής για άτομα με ειδικές ανάγκες, κ.ά), πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εξυπηρετήσεις (πάρκα, πλατεία «200 πατριωτών», κινηματογράφος “ΑΙΟΛΙΑ” κ.ο.κ). Στο χώρο λειτουργεί πλέον μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και το Μουσείο ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν στις 9 Μαΐου 2016.

Με το νόμο 4415/2016 άρθρο 44,παραχωρήθηκε από το ελληνικό δημόσιο στο Δήμο Καισαριανής η αποκλειστική χρήση και εκμετάλλευση για σαράντα χρόνια της έκτασης του ιστορικού χώρου του Σκοπευτηρίου. Ακόμα όμως εκκρεμούν δίκες με την Σκοπευτική.

Ο αγώνας δεν σταματά εδώ. Θα συνεχιστεί μέχρι την οριστική απόδοση του χώρου στο Λαό και την Ιστορία, μέχρι την οριστική και αμετάκλητη απομάκρυνση της Σκοπευτικής από το χώρο…